پروژه بررسی نقاشی در ایران (از دیروز تا امروز) در 51 صفحه ور دقبال ویرایش
مقدمه
نقاشی ایران در سراسر تاریخ با
فرهنگ‌های بیگانه و سنت‌های ناهمگون شرقی و غربی برخورد کرده و غالباً به
نتایج جدید دست یافته است. به راستی، ادوار شکوفایی و بالندگی این هنر باید
محصول اقتباس‌های سنجیده و ابداعات تازه دانست. اما، با وجود تأثیرات
خارجی گوناگون و دگرگون کننده، می‌توان نوعی پیوستگی درونی را در تحولات
تاریخی نقاشی ایران تشخیص داد. در مقایسة نمونه‌های تصویری بازمانده از
ادوار قبل و بعد از ظهور اسلام به شباهت‌های آشکار برمی‌خوریم. به عنوان
مثال، تشابه مجالس شکار در سه دوره مختلف اشکانی و اموری و صفوی
شگفت‌انگیر است. به نظر می‌رسد که این نقاشی‌ها بر طبق یک الگوی معین شکل
گرفته‌اند، هر چند سلیقه و خواست‌های بسیار متفاوتی را طبق یک الگوی معین
شکل گرفته‌اند، هر چند سلیقه‌ها و خواست‌های بسیار متفاوتی را منعکس
می‌کنند. در واقع، همانندی آنها به سبب استمرار طولانی سنت‌های هنری در
ایرن است. (نقاشی ایران- رویین پاکباز- نشر نارستان - 1379 ص 8).
(مقدمه) جزء دوره‌های اثرپذیری از سنت‌های غربی، نشانی از طبیعت گرایی در نقاشی ایران نمی‌توان یافت.
(ع.ج) بعضی از ویژگیهای نقاشی
قدیمی‌ایران را در هنر نوپردازانی چون هانری ماتیس می‌توان دید. لیکن خطاست
اگر زیبایی شناسی نگارگر قدیم ایرانی و هنرمند نوپرداز معاصر را یکی
بشماریم، زیرا در آن صورت، فرض میان جهان بینی سنتی و مدرن را نادیده
گرفته‌ایم.(نقاشی ایران- پاکباز- ص9)
(د.م) در نیمه دوم سده یازدهم هجری
قمری نقاشانی چون محمد زمانی به موضوع‌ها و اسلوب نقاشی طبیعت‌گرای اروپایی
روی آوردند. دیری نگذشت که از تلفیق سنت‌های ایرانی و اروپایی، یک هنر دو
رگه پدید آمد. آیا این نوعی راهگشایی به روال معمول در تاریخ نقاشی ایران
بود یا حرکتی به سوی انحطاط فارغ از هر گونه ارزیابی می‌توان گرایش تازه را
پیامد منطقی واقعگرایی پیشین دانست. نقاشی ایرانی که از قبل با جهان واقعی
آشنا شده بود، اکنون منطقی واقعگرایی پیشین دانست. نقاشی ایرانی که از قبل
با جهان واقعی اشنا شده بود، اکنون می‌خواست اشیاء را بدان صورت که به
دیده می‌ایند، نمایش دهد. پس کوشید روشن این گونه بازنمایی را از طریق
مشاهده و رونگاری آثار اروپایی بیاموزد. این که او در این امر تا چه حد
توقیق یافت، بحث دیگری است. (نقاشی ایران، پاکباز، ص10).
(د.م) تاریخ نشان می‌دهد که نقاشی
ایرانی بارها توانسته است با توسل به منابع خارجی از تنگنای هنر مرسوم زمان
راهی برای تحول آینده بگشاید. کمال الملک نیز در مقام واپسین نقاشی برجسته
دربارة قارجار، ادامة سنت‌های بی رمق ایرانی خودداری کرد اما او سنت
دیگری روی آورد که خود در اروپا به بن بست رسیده بود. کمال الملک دستکم تا
چند دهه نقاشی ایران را تحت تأثیر خود قرار داد. نتیجتاً، پویش نوینی که با
جنبش مشروطیت در ادبیات آغاز شد، همانندی در نقاشی نداشت. شاید این را
بتوان یکی از علت‌های ادامه کشاکش میان سنت و تجرد در عرصه نقاشی معاصر
دانست. (نقاشی ایران- پاکباز - ص 11)
ادوار کهن
(ا.ک) در قرن‌های اولیة تاریخ مسیحی،
جاده ابریشم، به مثابه مجرای تجارت ابریشم و کالاهای دیگر بین چنین و
هندوستان در شرق و دنیای رومی‌در غرب به وجود آمد. این جاده به صورت راه
ارتباطی مهمی‌بین مردمان و فرهنگ ها و گذرگاهی برای انتقال دو سویة افکار،
علم و تکنولوژی و زبان و ادبیات جایی همیشگی در تاریخ جهان دارد.
این ارتباط در رویارویی با فشارهای
سیاسی و موانع دیگر همیشه آسان نبود اما هنگامی‌که یک شاخة‌راه بسته می‌شد،
شاخه دیگری جای آن را می‌گرفت. مسافران شرق و غرب در واقع چندین راه خشکی و
دریایی را مورد استفاده قرار می‌دادند و عبارت «جاده ابریشم» نمادی است که
روح جاودان ارتباط بین مردمان را بیدار می‌کند.
حرکت‌های جمعی یعنی مهاجرت‌های برزگ
تاریخ مناطق را شکل دادند اما نباید تک مسافرانی که جاده ابریشم را پیمودند
نیز فراموش شوند: هنرمندان، موسیقی‌دانان و صنعتگرانی که آماده بودند
جانشان را در راه آگاهی از فرهنگ‌ها و جوامع دیگر به خطر اندازند و در
مقابل مهارتهای خود را ارائه کنند.
عشق به ماجراجویی و عطش دانش درباره
دیگران فقط دو انگیزه از انگیزه‌های بسیاری است که فرآیند تبادل بین جوامع
مختلف را نیرو بخشید و به برداشتن موانعی که رمدم مناطق مختلف را جدا
می‌کرد و برقراری پیوندهای همزیستی که پیشرفت انسان را ممکن می‌ساخت، کمک
کرد. این، میراث جاده ابریشم بود و جوهری که به آن هستی بخشید. (پیوند
ابریشمین شرق و غرب- احمد حسن دانی- ترجمه امید اقتداری- مجله پیام یونسکو-
سال 20- شماره 226- فروردین 1368- ص 4 و 5)
(ا.ک) تماس‌های شرق و غرب که بعدها در
امتداد جاده ابریشم جریان یافت، در چند قرن آخر پیش از تاریخ مسیحی و با
تشکیل چند دولت آسیایی که مردم آن ها به بهره‌برداری از منابع محلی و رقابت
تجارتی پرداختند پایه‌گذاری شد. این تلاش برای سود، به تبادل پررونق کالا
ها و حرکت مردمان از سرزمینی به سرزمین دیگر انجامید.
هردوت، مورخ یونانی، تصویر زنده‌ای از
مردم گوناگون درگیر این فرآیند ارائه می‌کنند و چگونگی تشکیل جوامع آنها،
روش‌های زندگیشان و رابطه نزدیکشان با امپراتوری هخامنشی در ایران را
توصیف می‌کند.
نمونه‌ای از این تبادل تجارتی و
فرهنگی، بازرگانان آرامی‌بودند که در آسیای مرکزی سفر می‌کردند و الفبای
آنها‌ها، یعنی آرامی، بر تکامل الفبای زبان‌های دیگر چو سعدی و خارشتی
تأثیر گذاشت. از مردمان دیگری که هردوت توصیف کرده است سکاها، هندی ها و
مردم پارسی زبان‌اند که به شرق می‌رفتند و زبانشان در آنجا تأثیر شدیدی بر
زبان‌های کهن منطقه داشت. (پیوند ابریشمین شرق و غرب- ص 5)
